وضعیت مدارس ارامنه در اصفهان

جامعه مسیحی ایران حدود 1250000 ارمنی و 32000 آسوری و تعداد اندکی از کاتولیک ها را در بر می گیرد. اکثریت ارمنیان ایرانی در مناطق شهرنشین و خصوصا در تهران و اصفهان و اندکی نیز در آذربایجان و اراک و سایر شهر می زیسته اند. اکثریت جوامع آسوریان ایرانی در مناطق شهری و همچنین در دهکده های ناحیه دریاچه ارومیه سکنی داشته اند.

در سال 1906 بر اساس مصوبات قانون اساسی ایران، جوامع ارمنی و آسوری ایران به عنوان اقلیت های مذهبی رسمی کشور پذیرفته شدند و بر اساس آمار های موجود این جوامع از موقعیت اقتصادی و اجتماعی مناسبی برخوردار بوده و از ابتدای سکونت در ایران تاکنون از مراکز آموزشی و مدارس ابتدایی متوسط قابل توجهی استفاده می کردند.

از لحاظ تاریخی، محل سکونت ارامنه در منطقه شمال غربی ایران و نواحی شرقی ترکیه کنونی اعلام شده است و تاریخ زندگی ارمنیان در این منطقه به قرن هفدهم میلادی بر می گردد. زمانی که شاه عباس در سال 1588 به تخت سلطنت نشست ارمنیان را به سوی خود جلب کرد و در ایران اسکان داد. در همین زمان ارامنه ثروتمند در پایتخت سلسله صفوی یعنی اصفهان در منطقه جلفا ساکن شدند. ارامنه ایران از زمان سلطنت شاه عباس از حقوق اجتماعی گوناگون از جمله آموزش و پرورش ارمنی برخوردار شده بودند. ارامنه از دیرباز توجه خاصی به تحصیل فرزندان خود داشتند. تا سده نوزدهم میلادی در کلیساها و دیرها روحانیون ارمنی کلاس درس برای آموزش کودکان ارمنی دایر کرده بودند، از نیمه دوم سده نوزدهم میلادی در شهرستان تهران، تبریز، جلفای اصفهان و سایر روستاها و شهرهای ارمنی نشین کلاس های درس دایر بود. در سال 1869 میلادی سه جوان ارمنی به نام های میکائیل مارکاریان از ارمنیان استانبول، شرل بازیرگیان رئیس تلگراف خانه تهران و هوسپ گارسپایان انجمنی به نام انجمن دوستداران علم و دانش تاسیس کردند که هدف از تشکیل این انجمن احداث مدارس برای کودکان ارمنی بود. در همان زمان میسیونر های خارجی نیز مدارسی در محله ارامنه دایر کردند. در این مدارس تحصیل برای دانش آموزان ارمنی رایگان بود و به هر دانش آموز کتاب، لوازم تحریر و لباس می دادند. علاوه بر کمک های مالی ارمنیان به فرمان ناصرالدین شاه وجهی به مدرسه پرداخت می شد. علت پرداخت این وجه را ، منابع اینگونه ذکر کردند که هنگام حرکت کالسکه ناصرالدین شاه، دانش آموزان مدارس ارامنه در مسیر حرکت می ایستادند و موسیقی که به زبان فارسی آموخته بودند اجرا می کردند. از اوایل سده هفدهم میلادی توسط دیرها و کلیساهای ارمنیان جلفای اصفهان، کلاس هایی برای تعلیم دانش آموزان جلفا در نظر گرفته شد. کلاس های درس در دیر آمناپر گیچ تشکیل می شد. درس ها و برنامه های تحصیلی این کالج مانند کالج لازاریان مسکو بود. با قطع کمک مالی از سوی تجارت خانه سامیا ،کلاس های امناپر گیچ نیز تعطیل شد و هاروتیون آبکاریان ساختمان سه طبقه ای را در کنار کلیسای مقدس بنا کرد. یکی از شرایط تحصیل در این مدرسه این بود که دانش آموزان حق نداشتند جمله ای بگویند که در آن « نه» وجود داشته باشد. در سال 1858 با کمک مالی جمعی از بازرگانان ارمنی جلفای اصفهان مدرسه ای برای دختران ارمنی جلفا ساخته شد. در ساخت این مدرسه ارامنه مقیم هندوستان، جاوه و برمه کمک مالی زیادی کردند.

اسقف اعظم گریگوریس هوهانسیان پیشوای مذهبی ارمنی جلفای اصفهان از وضعیت آموزشی مدارس جلفا و پراکندگی آن ناراضی بود بنابراین مدرسه به سبک مدارس اروپا بنا کرد. این مدرسه با کمک مالی خانواده «وارواره کانانیان» که مدتی مدیریت کالج لازاریان مسکو  را عهده دار بودند ، در اصفهان بنا شد. ناصر الدین شاه به پاس خدمات این خانواده سه قطعه نشان شیر و خورشید به او عطا کرد. مدرسه کانانیان هم اکنون نیز دایر است و دانش آموزان دختر در مقطع راهنمایی و دبیرستان در آن تحصیل می کنند. وسایل و ملزومات این مدرسه و کودکستان مجاور آن به سفارش همسر کانانیان از روسیه آورده شد. هیآت امنای مدارس ارمنیان جلفای اصفهان در سال 1905 تصمیم به احداث  هنرستانی صنعتی برای آموزش حرفه ای به جوانان ارمنی گرفتند. نخستین حرفه ای که برای آموزش در این هنرستان در نظر گرفته شد،کفاشی بود و سپس رشته خراطی و آهنگری نیز دایر شد.

مخارج هنرستان صنعتی را انجمن دوستداران کلیسا و مردم خیر می پرداختند. دانش آموزان مدارس جلفای اصفهان لباس متحدالشکل می پوشیدند. رنگ لباس پسران خاکستری، و رنگ لباس دختران دبیرستان قهوه ای بود.

برنامه درسی مدارس ارامنه موضوعات زبان ارمنی، دستور زبان ارمنی، جغرافیای عمومی، جغرافیای ارمنستان، تاریخ عمومی، تاریخ ارمنستان، زبان فرانسه، زبان فارسی، ریاضیات و ورزش را در بر می گیرد. به دانش آموزان مدارس ارمنی نت موسیقی و سرود  نیز آموخته می شد.