دکتر سید رسول ابطحی
دکتری:
دکتری تاریخ محلی دانشگاه اصفهان
کارشناسی ارشد:
تاریخ ایران باستان، دانشگاه تهران
کارشناسی:
زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
آلمانیها در اصفهان
نوشتار زیر بررسی کوتاهی از حضور آلمانیها در اصفهان در دوران جنگ جهانی اول است.
جنگ جهانی اول در ژوییهْ 1914م،
بین دول محور (آلمان، عثمانی و اتریش- مجارستان) و دول متفق (بریتانیا، روسیه و
فرانسه) شروع شد و تا نوامبر 1918م به طول انجامید. با شروع جنگ، دولت ایران اعلام
بیطرفی کرد، اما با توجه به ضعف دولت مرکزی، بیثباتی و کوتاه بودن عمر کابینهها، ایران عرصۀ مداخلات، کشمکش و نبرد نیروهای خارجی
درگیر در جنگ قرار گرفت. عثمانیها و آلمانیها با شعار اتحاد اسلام و با استفاده
از نفرت ایرانیان از دخالتهای گستردۀ استعماری روس و انگلیس در ایران، سعی داشتند
که دولت و مردم ایران را به جنگ با دول متفق وادار نمایند.
با توجه
به اهمیت هندوستان برای انگلستان، طرح مشترک آلمان و عثمانی در ابتدا این بود که با
فرستادن هیأتی از راه ایران، امیر افغانستان را به جنگ با انگلیسیها در هندوستان
تشویق کنند و به منافع آن کشور در هندوستان آسیب بزنند. برای سهولت در انجام چنین
نقشهای، عوامل آلمانی در شهرهای مختلف ایران فعال شدند که یکی از این شهرها
اصفهان بود. اصفهان به علت قرار گرفتن بر سر راههای اصلی تجاری ایران و داشتن
حداکثر فاصله با مناطق نفوذ روسیه و انگلستان در شمال و جنوب کشور به عنوان مرکز
فعالیتهای آلمانیها برای هدایت عملیات آنها در سراسر کشور انتخاب شد و مأموران
گوناگون آلمانی وارد شهر شدند. یکی از این مأموران، زایلر (Seiler)
بود که تنها در طی چند ماه اقامت در اصفهان، موفق شد تا اقدامات زیادی را در
راستای ضربه زدن به منافع روس و انگلیس در اصفهان انجام دهد.
زایلر توانست حمایت گروههای مختلف اجتماعی شهر و توابع آن اعم از روحانیون، نیروهای نظامی، بعضی از سران و
متنفذان قوم بختیاری، حتی راهزنان مانند نایب حسین کاشی و دیگر گروهها را به دست
آورد. او همچنین اسرای جنگی دول محور را که از زندانهای روسها در تهران گریخته
بودند، در اصفهان سازماندهی کرد و با جلب محافظان کنسولخانههای روس و انگلیس به
مقابله با متفقین و طرفدارن آنها در شهر پرداخت. در این راستا، کنسول روسیه در اصفهان ترور شد و کنسول انگلیس هم مورد سوءِقصد قرار گرفت، هرچند این ترور موفقیتآمیز نبود و فقط سرباز
هندی همراه او مقتول گردید. بر اثر همین فعالیتها، پس از مدتی روسها و انگلیسیها
مجبور به ترک اصفهان شدند و آلمانیها و نیروهای داخلی طرفدار آنها، اموال روس و
انگلیس در شهر از جمله اموال بانک شاهنشاهی را مصادره نمودند. البته این موفقیتها در دشمنی با عوامل متفقین
در اصفهان بدون پشتیبانی اقشار مختلف اجتماعی شهر که از آلمانیها کمکهای مالی و نظامی دریافت میکردند، امکانپذیر نبود.
حضور آلمانیها در اصفهان در مجموع در حدود چهارده ماه به طول انجامید و با پیشروی نیروهای روسی به سمت اصفهان و
اشغال این شهر توسط آنها، آلمانها و طرفداران ایرانی آنان مجبور به ترک شهر شدند. نتیجه اینکه حضور و سپس شکست آلمانیها باعث شد تا از یک طرف آرزوهای
دلسوزان ایرانی برای رهایی ایران از حضور و دخالت استعماری روس و انگلیس متحقق
نشود و از طرف دیگر تعداد و نقش نیروها و عوامل دو قدرت روس و انگلیس در کشور بیشتر شود و از درگیریهای آنها با مخالفین خویش و حضور آنها در نقاط مختلف کشور از جمله اصفهان، آسیبهای زیادی به ایران وارد شود.
+
شنبه ۱ مهر ۱۳۹۶ ساعت ۰۷:۴۷
نظر شما